Staalslakken bij een jeu-de-boulesbaan in Den Haag.
Foto: ANP
De laatste tijd verschijnen er steeds meer verontrustende nieuwsberichten over staalslakken. Dit omstreden restproduct is niet alleen schadelijk voor het milieu, maar ook voor je gezondheid. Maar hoe kun je zelf staalslakken herkennen in je tuin of omgeving?
En wat kun je er het beste mee doen?
Wat zijn staalslakken en hoe ontstaan ze?
De naam zegt het al, maar een staalslak ontstaat bij de productie van staal. Als het staal gemaakt wordt, wordt er ook een vloeibare stof geproduceerd. Deze stof drijft bovenop het vloeibare staal. Als het staal klaar is, wordt de vloeibare stof afgekoeld en hard. Het materiaal dat dan ontstaat, wordt staalslak genoemd. Je kunt het vergelijken met een soort steen, maar dan gemaakt in een staalfabriek.
Een staalslak is heel sterk materiaal: het is hard én het kan goed tegen hoge temperaturen. Daarom wordt het ook veelvuldig in de bouw gebruikt. Je vindt bijvoorbeeld staalslakken in wegen, bruggen en gebouwen, of om gebieden op te hogen of geluidswallen mee dicht te maken.
Hoe zien staalslakken eruit?
Nu vraag je je waarschijnlijk af hoe je zelf staalslakken kunt herkennen, maar dat is niet makkelijk. Je kunt namelijk heel moeilijk met het blote oog zien of een materiaal staalslak bevat. Doordat staalslak vaak wordt gemengd met andere materialen, ziet het eruit als gewoon puin of stenen. Er zijn echter wel een paar kenmerken die kunnen wijzen op een staalslak:
- Kleur: vaak donkergrijs, blauwgrijs of bijna zwart. Bij vocht kunnen er witte, zoutachtige vlekken op de slakken ontstaan.
- Structuur: de stenen zijn meestal hoekig, scherp en onregelmatig van vorm. Ze zijn niet afgerond, zoals grind.
- Glans: de slakken kunnen een glasachtig of metaalachtig glimmend oppervlak hebben, zeker op breukvlakken.
- Poreusheid: sommige stukken zijn vrij compact, andere poreus en luchtig. Het lijkt dan wat op puinsteen.
- Gewicht: staalslakken zijn vaak zwaarder dan betonpuin of natuursteen.
Let op: houd er rekening mee dat er veel steenachtige materialen bestaan die op staalslakken lijken, maar dit niet zijn. Denk bijvoorbeeld aan basalt of hoogovenslakken.
Zijn ze verboden?
Op dit moment is het gebruik van staalslakken (nog) niet verboden. Wel geldt er sinds juli van dit jaar een tijdelijk gedeeltelijk verbod op het gebruik van staalslakken. Deze regeling geldt minimaal een jaar (tot juli 2026). In de tussentijd doet de overheid meer onderzoek naar de risico’s, waarna er besloten zal worden of er strenge regels moeten komen of een geheel verbod.
Wat is de invloed op je gezondheid?
In de afgelopen jaren is duidelijk geworden dat staalslakken gezondheidsklachten kunnen veroorzaken. Mensen die in contact komen met staalslakken melden verschillende gezondheidsklachten, zoals:
- Geïrriteerde ogen
- Geïrriteerde luchtwegen
- Bloedneuzen
- Huidirritatie
Staalslakken zijn sterk basisch, ze hebben een hoge pH-waarde. Hierdoor is het materiaal bijtend en kan het je huid en de slijmvliezen in je ogen, neus en keel irriteren. Dat gebeurt alleen als je in contact komt met stof van staalslakken.
Volgens toxicoloog Paul Scheepers kan blootstelling aan staalslakken gevaarlijk zijn. Hij maakt zich vooral zorgen om staalslakken die op open en bloot liggen op plekken als parken, speeltuinen en binnenhofjes. Mensen kunnen hier gemakkelijk een bloedneus oplopen door het inademen van ongebluste kalk dat kan verwaaien. Bijvoorbeeld bij droog weer of als het net gelegd is. „Het geeft niet altijd onmiddellijk problemen, maar kan op den duur wel leiden tot problemen waarvan we dat nu nog niet weten. Het gaat dan vooral om metalen die kunnen stapelen in het lichaam en zichzelf niet afbreken”, zo legt hij uit aan Investico.
Waar liggen staalslakken?
Afgelopen voorjaar bleek uit onderzoek van NU.nl en Investico al dat op meer dan honderd plekken in Nederland staalslakken liggen. De staalslakken werden relatief vaak aangetroffen op plekken in Noord-Holland, de provincie waar Tata Steel ook staat. Ook werden ze vaak gevonden op voetpaden in parken zoals in het Bloemendaalse bos en het park Zwanenburg in Hoofddorp, onder meerdere jeu-de-boulesbanen en een begraafplaats in Geldermalsen.
Inmiddels is duidelijk dat het om veel meer plekken gaat. NU.nl en Investico ontdekten na nieuwe tips van lezers dat er op zeker 216 plekken in Nederland staalslakken zijn gebruikt, wat bijna twee keer zoveel is als eerder werd aangenomen.
Wat kun je het beste doen met staalslakken?
Als je denkt dat er in jouw omgeving staalslakken liggen die schade toebrengen aan het milieu of je gezondheid, kun je het beste contact opnemen met je gemeente of de omgevingsdienst. Als de staalslakken correct zijn toegepast en afgedekt, vormen ze doorgeens geen direct risico. Maar het kan geen kwaad om dit te laten onderzoeken in een laboratorium.
Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.
