In Japan bestaat het begrip pin pin korori – vrij vertaald: ‘Levendig tot het eind, en dan plots sterven’. Het ideaalbeeld is dat ouderen zo lang mogelijk gezond en actief blijven, tot ze op een dag overlijden. Dat zegt veel over hoe Japan met de vergrijzende bevolking omgaat. En het roept de vraag op: wat kunnen landen als Nederland daarvan leren?
Japan is een van de landen waar opvallend veel ouderen nog gewoon aan het werk zijn. Volgens het Japan Institute for Labour Policy and Training (JILPT) werkt meer dan 25 procent van de 65-plussers, en zelfs 33 procent van de mensen tussen de 70 en 74 jaar. Ter vergelijking: in Nederland ligt dat percentage bij 65- tot 70-jarigen op ongeveer 29 procent, en neemt daarna snel af.
Ouderen werken door, vaak met overtuiging
Ook opvallend: Japanners willen ook zelf blijven werken. In een JILPT-enquête gaf 32 procent van de respondenten aan ‘zo lang als mogelijk’ te willen doorwerken, ongeacht hun leeftijd. Die werkhouding is diep verweven met maatschappelijke normen. Ouderen worden in Japan niet alleen gezien als hulpbehoevend, maar ook als waardevol, wijs en actief.
De Japanse overheid stimuleert dat ook via beleid. Werkgevers zijn verplicht om werkgelegenheid voor werknemers tot minstens 65 jaar te borgen. Daarnaast zijn er regelingen om kansen tot 70 jaar te faciliteren, bijvoorbeeld via aangepaste functies of heraanstelling na pensionering.
Gezondheid en betekenis
Is doorwerken tot op hoge leeftijd dan gezond? Dat hangt af van de context en de motivatie. Diverse studies in Japan tonen aan dat ouderen die doorwerken vaak een betere lichamelijke gezondheid en mentale conditie behouden, vooral als ze dat uit vrije wil doen. Tegelijkertijd laten andere studies zien dat werkdruk of gedwongen re-integratie negatieve mentale effecten kan hebben. Kortom: werk kan bijdragen aan de gezondheid en vitaliteit, maar dat is niet altijd het geval.
Het gaat bovendien niet alleen om betaald werk. Vrijwilligerswerk, kleinschalig ondernemen of mentorschap kunnen net zo betekenisvol zijn. Ze aansluiten bij het Japanse idee van ikigai, oftewel: een reden om ’s ochtends op te staan.
Hoe doet Nederland het, vergeleken bij Japan?
Nederland vergrijst, net als Japan, in rap tempo. Toch verschilt de maatschappelijke aanpak. Hier ligt de nadruk vaak op pensioen als ‘verdiende rust’, en zijn werkende ouderen eerder uitzondering dan norm. We vinden het erg als de pensioenleeftijd omhoog gaat en we langer door moeten werken. Regelmatig staat de AOW-leeftijd onder druk.
Nederlanders behoren sowieso al tot de Europeanen die het langst doorwerken. Toch groeit de aandacht voor actief ouder worden: het CBS rapporteert een stijging in arbeidsparticipatie bij 65- tot 70-jarigen, en beleidsmakers zetten voorzichtig in op langer doorwerken.
Veel ouderen voelen zich eenzaam of overbodig
Toch is er nog veel winst te boeken. In Nederland voelen veel ouderen zich eenzaam of overbodig, blijkt uit onderzoek van het SCP. Tegelijkertijd kampt de samenleving met personeelstekorten en stijgende zorgkosten. Er ligt veel druk op jongere generaties, wat zich kan uiten in burn-outklachten. Ouderen die langer actief blijven, kunnen daar een rol in spelen, mits het geen verplichting, maar een keuze is. Belangrijk is dat ze daar zelf ook een gevoel van zingeving uithalen.
Uiteraard kan Nederland het Japanse model niet zomaar overnemen. De culturele context is anders, net als het zorgsysteem. Maar het pin pin korori-principe biedt wel inspiratie: hoe zorgen we ervoor dat ouderen vitaal blijven, betekenisvol kunnen bijdragen en niet vroegtijdig worden afgeschreven?
Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.
