‘Gen Z wil niet werken op Bali’

Gen Z, ach… die gevoelige jongeren, de ‘sneeuwvlokjes’. Echter: zij vormen wel de toekomst van het bedrijfsleven (en overheden), weet generatiedeskundige Laura Bas. Zij voerde de afgelopen twee jaar het grootste kwalitatieve onderzoek naar jongeren op de werkvloer van Nederland uit. Haar bevindingen vatte zij samen in haar eerste boek, De GenZclopedie en ze schoof bij Metro aan voor een interview.

Dat deed Laura Bas uit Zaandam al eerder trouwens. Vier jaar geleden verscheen zij in Metro’s traditionele eindejaars-interviews Het Jaar Van. In 2021 schopte zij het namelijk zowel tot de finale van Miss World Nederland als tot jongerenambassadeur ‘seksuele rechten’ van het ministerie van Buitenlandse Zaken. In die functie sprak zij in New York de Verenigde Naties toe. Laura Bas zat daarna niet stil.

We kunnen haar nu, als eigen baas, generatiedeskundige, jongerenonderzoeker, internationaal spreker, organisatiewetenschapper een Gen Z-influencer noemen. Ze helpt organisaties bruggen te slaan tussen generaties en via haar socialmedia-kanalen bereikt zij honderdduizenden jongeren met inzichten en praktische tips. In één zin samengevat noemt zij haar baan „adviseur voor organisaties voor het aantrekken en behouden van jong talent en carrière-adviseur voor jongeren”. Met haar 28 jaar bevindt ze zich nog net op het randje van de generatie die zij onderzoekt en bijstaat (Gen Z is tot 27 jaar).

Laura Bas bezocht 30 organisaties en bedrijven

Voor het gesprek over Gen Z verschijnt Laura Bas met een grote smile in een horecazaak in Amsterdam. Ze heeft zojuist bericht gekregen dat De GenZclopedie op nummer 1 in de pre sale-lijst van Managementboek is binnengekomen. Die kan ze maar mooi in haar zak steken. Het boek heeft een nogal opvallende en goed bedachte titel, maar de credits geeft ze eerlijk aan haar ex-vriend. „Hij kwam erop omdat, als ik ergens spreek, ik het altijd over genzpiratie heb.”

De gisteren uitgebrachte GenZclopedie heeft ‘Alles over het aantrekken en behouden van jong talent’. Handig en praktisch voor ondernemers dus – het staat vol concrete aanbevelingen, do’s, don’ts en verhalen van jongeren zelf – en generatie Z zal zich er vaak goed in kunnen herkennen. Laura Bas kwam voor haar grote onderzoek bij dertig organisaties over de vloer, zoals Coca-Cola, de Belastingdienst, VolkerWessels en AFAS.

‘Dit’ vindt Gen Z van werken

Een paar bevindingen in het kort: generatie Z wil geen baan met een laptop op een strand op Bali, maar een carrièreplan. Ze willen liever ervaren collega’s die complimenten geven dan een paar honderd euro extra salaris. Als het aan Gen Z ligt, nemen we snel afscheid van de ‘geen bericht is goed bericht’-leidinggevende. Hybride werken is prima, volledig remote (op afstand) werken niet. Een betaalde lunch? Graag! Openlijk praten over gevoelens op de werkvloer wordt gewaardeerd. En doorgroeimogelijkheden en ontwikkeling blijven de grootste motivator voor loyaliteit aan baas en bedrijf.

Bestaat generatie Z nou uit sneeuwvlokjes?

Om het even duidelijk te krijgen: heeft Gen Z het verwijt dat ze ‘sneeuwvlokjes’ zijn nou aan zichzelf te danken of is dat het probleem van de oudere generatie die jongeren zo noemen?

Laura Bas, achter een spa rood: „Het is een probleem van de oudere generatie. Wat ik daar grappig aan vind is dat de ouders van Gen Z, vooral de vaders, iets baanbrekends hebben gedaan. Als eerste generatie mannen zijn die met hun kinderen over gevoelens gaan praten. Je ziet dan dat die kinderen hun gevoelens mee naar hun werk gaan nemen en erover willen praten. Dan zegt die generatie daarboven opeens: ‘Wat zijn jullie nou voor sneeuwvlokjes?’ Terwijl ze het zelf hebben aangezwengeld. De volgende generatie, Alpha, is opgevoed door millennials. Als je jongeren van nu al sneeuwvlokjes vindt, dan zou ik zeggen: hold your horses voor generatie Alpha.”

Waarom zet jij je zo in voor Gen Z?

„Dat is bij Buitenlandse Zaken begonnen, een droombaan waarbij ik de hele wereld over mocht vliegen. Ik kwam er toen achter dat jonge mensen altijd hele goede ideeën hebben. Ze waren heel energiek en wilden de wereld verbeteren. Echter, hun stemmen worden op plekken waar besluiten worden genomen, amper gehoord. Toen ik als jongste delegatielid van Nederland bij de Verenigde Naties was, merkte ik dat zelf in het echt. Daar waren verder helemaal geen jongeren. En dan te bedenken dat de helft van de wereldbevolking momenteel onder de 30 is en de gemiddelde leeftijd van een wereldleider 62.

Het is toch raar dat die leiders tegen de helft van de wereldbevolking zeggen dat hun mening niet wordt meegenomen in besluitvorming. Bij Buitenlandse Zaken had ik internationaal gezien misschien nog wel vijftien jaar hard moeten werken om impact te maken. Toen besloot ik: laat ik beginnen in Nederland, bij bedrijven. Ook daar worden jongeren vaak niet gehoord, terwijl ze wel het verschil kunnen maken. Daarom ben ik het grootste kwalitatieve onderzoek gaan doen.”

De politicus in Laura Bas

En ooit zelf politicus worden?

„Dat wil ik, ja. Ik heb in het bedrijfsleven goed kunnen zien wat werkt en wat niet werkt. In de politiek zou ik me bijvoorbeeld willen inzetten voor armoedebestrijding, daar kan ik me erg over verwonderen. Over dat je veertig uur kunt werken, maar toch niet de tandarts kunt betalen. Ik sta voor de komende Tweede Kamerverkiezingen wel al als lijstduwer op plaats 71 bij GroenLinks-PvdA.”

Waarom moest je grote onderzoek over Gen Z er vooral zijn?

„In het bedrijfsleven heerst er nog een wat verouderde manier van denken. Jongeren hebben juist frisse vernieuwingskracht, die willen van die verouderde manier af. In de tijd waarin we nu leven, is de jonge generatie relevanter dan ooit. Als je alleen al kijkt naar technologische ontwikkelingen… Het zijn de ouderen die nu aan de jongeren vragen of zij willen uitleggen hoe zij iets moeten doen. Vroeger gingen jongeren voor hulp en uitleg naar ervaren mensen.

Wat ook nodig is, is een verschuiving van hiërarchie naar gelijkwaardig samenwerken. Ik kwam er tijdens het onderzoek bovendien achter dat jongeren het ontzettend leuk vinden om problemen van bedrijven op te lossen. Je kunt problemen onder het mom van ‘niemand mag het weten’ bij het management laten liggen. Maar je kunt die problemen ook bij de jonge medewerkers neerleggen. De energie spat er dan gelijk vanaf en ze komen nog met goede oplossingen ook.”

‘Waardering belangrijker dan een goed salaris’

Maar Gen Z verlangt vervolgens wel naar een complimentje, las ik in je onderzoek.

„Ja, haha. Dat is wel belangrijk. Dat heeft toch ook weer te maken met de oudere generatie, hun ouders. Die hebben tegen de Gen Z’ers van nu de hele tijd gezegd dat ze van ze houden en dat ze trots op hen zijn. Zelf ze de jongeren opgegroeid met sociale media en dat ze likes krijgen als zij iets posten. Dat nemen ze mee naar de werkvloer. Als je hen vraagt waar ze gelukkig van worden op de werkvloer, dan staat een goed salaris niet op één. Dat is toch echt waardering.”

Zijn bedrijven en organisaties blij met je?

„Over het algemeen wel, volgens mij. Soms worden mijn bevindingen ‘open deuren’ genoemd, maar dat vind ik vanuit de ondernemer gezien een wat gevaarlijke opmerking. Als je het open deuren vindt, denk ik dan, waarom is het dan nog niet opgelost? Maar verder merk ik dat mensen tevreden zijn. En wat me vooral opviel, is dat het onderzoek de jongeren helpt. Sommigen vroegen: ‘Kunnen we dit niet elke drie maanden doen? Er is nog nooit iemand naar me toe gekomen om te vragen hoe ik iets binnen de organisatie anders zou doen.’ Ik vond dat best wel heftig. Ze voelden zich nu pas gehoord en gezien en dat is natuurlijk raar.”

Geld als grote motivator is sociaal onwenselijk

De ondertitel van je boek gaat over het ‘behouden van talent’. We zitten volgens mij nog in een tijd waarin best vaak wordt ‘gejobhopt’. Terwijl uit jouw onderzoek ook blijkt dat geld verdienen niet het belangrijkst is.

„Als je in een groep onderzoekt, met groepsessies, dan wordt geld eigenlijk zelden genoemd. Houd je een anonieme enquête, dan blijkt een goed salaris wat belangrijker. In een groep durft men misschien niet zo goed te zeggen dat geld een grote motivator is. Dat voelt sociaal onwenselijk. Ik denk dat je met geld mensen echt wel kunt lokken, want iedereen moet z’n lasten kunnen dekken. En toch, als jongeren wordt gevraagd hoeveel ze willen verdienen, dan volgt er doorgaans een heel realistisch antwoord van een marktconform salaris dat meegroeit met de inflatie.”

Maar Gen Z geeft toch vrij veel geld uit, of heb ik het mis?

„Ja, maar dat zie ik als een soort tegenreactie op de maatschappij. Ik ken een voorbeeld van een jongere die zei ‘ja hallo, ik betaal 1000 euro voor een studio van 20 vierkante meter. Ik doe m’n best, ik probeer goed te sparen, maar ik kan er geen huis van kopen. Laat mij dan lekker even een havermelk-cappuccino van 7 euro kopen. Dat is waar ik dan even mijn genot uit haal. Ik heb niet wat de mensen vroeger hadden: een baan, huis, auto van de zaak en een pensioen’.”

Argh: lange vergaderingen die een e-mail hadden kunnen zijn

Je beschrijft onder meer do’s voor ondernemers ten opzichte van Gen Z. Heb je een mooie top 3?

„De GenZclopedie bestaat uit drie delen: bereiken, begrijpen en behouden. Bij ‘bereiken’ zou ik zeggen: start met videocontent en verspreid dat over social media. Daar zit de gemiddelde Gen Z’er 2,5 uur per dag op en zo willen zij een eventuele nieuwe werkgever ook het liefst ontmoeten. Maak bijvoorbeeld leuke testimonials van jonge werknemers. Tip: níet gescript!

Bij ‘begrijpen’: ga eens met de jonge werknemer praten. Vraag waar hij energie van krijgt en wanneer hij energie verliest. Maak eens een top 3 en bij dat laatste krijg je ongetwijfeld terug: trage systemen, hiërarchie en lange vergaderingen die een e-mail hadden kunnen zijn. Op het gebied van ‘behouden’ is een carrièreplan absoluut belangrijk, waarbij de baas coachend leiderschap toont. Stop bij feedback met vertellen wat iemand fout doet, maar vraag wat de werknemer nodig heeft om een resultaat te behalen.”

En wat is een absolute don’t?

„Je medewerkers dus constant vertellen wat ze niet goed doen. Maar ik zou ook zeggen: dat als je besluiten gaat nemen, je niet alleen naar de mensen met ervaring kijkt. Voor een software-update hoef je niet altijd een duur extern bedrijf in te huren. Misschien loopt er op je eigen werkvloer wel een jongere rond die dat kan.”

Groots en meeslepend zijn

Wat vind je als Gen Z’er zelf belangrijk in werk eigenlijk?

„Dat ik er energie van krijg. Ik heb van iemand geleerd: zoek uit wat je grootste energievreters zijn en probeer daar zo snel mogelijk afscheid van te nemen. En zoek ook uit waar je juist energie van krijgt. Afwisseling in mijn werk vind ik ook belangrijk. Als je naar mijn werk van de afgelopen 4,5 jaar kijkt, dan moest het altijd groots en meeslepend zijn, haha. Maar ook iets goeds voor de wereld.”

Reacties