Het merendeel van Nederland is ontevreden over de politiek en vindt dat het niet de goede kant op gaat met Nederland.
Foto: ANP / Lina Selg
De Nederlandse orde van advocaten (NOvA) heeft alle verkiezingsprogramma’s tegen het licht gehouden. PVV en Forum voor Democratie (FVD) hebben de meeste plannen die indruisen tegen de rechtsstaat, stelt de advocatenclub. Maar er zijn drie partijen die níet zulke punten hebben opgenomen in het verkiezingsprogramma.
De NOvA heeft een onafhankelijke commissie de opdracht gegeven de verkiezingsprogramma’s van alle partijen in de Tweede Kamer door te lichten. De commissie is nagegaan of de plannen in lijn zijn met drie rechtsstatelijke principes: dat de overheid betrouwbaar is voor burgers, dat fundamentele rechten en vrijheden worden gerespecteerd en dat mensen toegang hebben tot een onpartijdige rechter.
De advocatenorde spreekt van een zorgwekkende ontwikkeling sinds 2012, toen de verkiezingsprogramma’s voor het eerst werden doorgelicht. Toen bevatten ‘slechts’ twee programma’s onrechtsstatelijke plannen, naar het oordeel van de commissie. Nu is dat het geval bij 12 van de 15 getoetste programma’s.
Veel mensen voelen machteloosheid en zijn gefrustreerd over de samenleving en de politiek, bleek eerder vandaag al. De meerderheid van de Nederlanders (59 procent) vindt dat het de verkeerde kant opgaat met ons land. Het vertrouwen in de politiek is sinds 2022 laag en dat blijft zo.
Veel plannen rondom asiel druisen in tegen rechtsstaat
Forum voor Democratie (33 onrechtsstatelijke punten) en PVV (30) krijgen rode vlaggen van de advocatenclub. Met name over asiel zien de advocaten bij deze, en andere, partijen veel onrechtsstatelijke plannen.
Ook JA21 (14), BBB (13), SGP (13) en VVD (9) worden veelvuldig berispt. NSC volgt met drie plannen die naar het oordeel van de advocatenorde niet rechtsstatelijk zijn. Het versterken van de rechtsstaat is juist een van de kernpunten van die partij. Daarna volgen CDA, ChristenUnie, DENK, D66 en SP, met elk één onrechtsstatelijk plan. Alleen GroenLinks-PvdA, Partij voor de Dieren en Volt krijgen geen enkele rode vlag.
Voorbeelden van zulke onrechtsstatelijke plannen zijn het instellen van een maximumaantal asielzoekers, wat BBB wil, of zelfs een totale asielstop, zoals FVD, JA21 en PVV bepleiten. Dat is volgens de NOvA in strijd met internationale verdragen, die voorschrijven dat asielzoekers niet mogen worden teruggestuurd naar een land waar ze mogelijk gevaar lopen. Het standpunt van NSC en VVD, dat de opvang voor overlastgevende asielzoekers moet worden versoberd, is volgens de advocaten ook niet in lijn met internationale afspraken.
Gele vlaggen voor risicovolle plannen
De advocatenclub heeft ook gele vlaggen uitgedeeld voor plannen die een risico vormen voor de rechtsstaat. Elke beoordeelde partij heeft minstens één zo’n vlag gekregen, en vaak meer. De advocaten waarschuwen bijvoorbeeld voor voorstellen van BBB, ChristenUnie, CDA en VVD om privacywetgeving te verminderen, om beter informatie te kunnen uitwisselen.
De commissie ziet ook positieve punten. Zo krijgen partijen die het mogelijk willen maken om de grondwet te toetsen bij de rechter een groene vlag.
Reactie van Dilan Yeşilgöz
Dilan Yeşilgöz is juist ‘trots’ op de voorstellen die de Nederlandse orde van advocaten als onrechtsstatelijk bestempelt, zegt de VVD-lijsttrekker vandaag op BNR Nieuwsradio. Ze stelt dat de bekritiseerde voorstellen juíst bedoeld zijn om de rechtsstaat te beschermen.
Een VVD-voorstel om strenger te zijn op advocaten die criminele kopstukken bijstaan, is volgens Yeşilgöz bedoeld om te voorkomen dat criminelen vanuit de gevangenis moordopdrachten geven. „Ik snap dat advocaten dat niet leuk vinden, maar als ik hun adviezen opvolg, kan ik hun collega’s niet beschermen.”
‘Heb daar echt moeite mee’
Yeşilgöz zegt echt „heel pissig” worden van het stempel ‘antirechtsstatelijk’. Over het rapport zegt ze: „Dat is hun mening.” En later: „Ik heb daar echt moeite mee, als je dingen waar je het niet mee eens bent, gaat bestempelen als ‘dat past niet binnen de rechtsstaat’.”
De VVD wil bijvoorbeeld ook dat veroordeelde asielzoekers worden uitgezet, daar krijgt de partij een ‘rode vlag’ voor. De NOvA zegt over het voorstel dat het niet mogelijk is om automatisch een verblijfsvergunning van mensen af te pakken, zonder goede belangenafweging vooraf. Yeşilgöz is het daar niet mee eens: „Daarmee bescherm ik juist de echte vluchtelingen.”
Blokkeren van snelwegen
Ook is er kritiek van de orde op een verbod op demonstraties die snelwegen blokkeren. Dat pareert Yeşilgöz door te zeggen dat ze opkomt „voor agenten die weekend na weekend hun vrije dagen kwijt zijn om mensen van de snelweg te schrapen. Ik weet hoeveel ander werk blijft liggen omdat de politie daar bezig is.” De advocaten zeggen dat het verbod ingaat tegen het recht om te demonstreren.
Minister van Justitie en Veiligheid David van Weel (VVD) zei in augustus 2024 al dat hij scherpere grenzen wil stellen aan het demonstratierecht. Daar ontstond destijds een stevige discussie over, een advocaat noemde het zelfs gevaarlijk en een ‘opmaat naar autocratie’.
Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.
